Gemeentelijk Verkiezingstheater in Ede: of hoe snel vergeet ik mijn belofte aan de kiezer om betrouwbaar te zijn en hem/haar echt serieus te nemen.
Op woensdag 19 maart waren er dan eindelijk de reikhalzend of met grote vreze naar uitgekeken gemeenteraadsverkiezingen. Uiteraard geheel in het teken van de plaatselijke politiek maar tevens ook met de strekking van een referendum over het landelijk gevoerde beleid.
In de weken op weg naar het hoogtepunt, werd de burger op straat, vanuit kraampjes of zelfs hele winkelpanden hinderlijk en kinderlijk verblijd met blijde campagnegezichten, uitgestoken handen, gratis koffie, ballonnen, rozen, vlaggetjes, folders met ferme allemaal op de toekomst gerichte ‘oneliners’ en krentenbollen voor de vroege treinreizigers. Zoals iemand treffend verwoordde: ik voelde me weer helemaal kind.
En zonder uitzondering was iedere keer weer de boodschap: we begrijpen waarom de politiek u onverschillig laat, we gaan u nu echt serieus nemen, we gaan eindelijk eens met uw klachten en ongenoegens aan de slag, in plaats van aan de haal, we stoppen met het achterkamertjes theater. Kortom wij politici gaan ons net als u als gewone, degelijke en invoelende burgers gedragen. En bovenal als bestuurders die fatsoensnormen en integriteit niet voor het zondagsgebed reserveren maar dagelijks weer in praktijk gaan brengen. Kortom modelpolitici die hun trainingslessen oprecht en serieus toepassen.
Nu zei de roemruchte Amerikaanse honkballer Yogi Berra jaren geleden al, dat er in theorie tussen theorie en praktijk geen verschil zit, maar in de praktijk wel. Kort gezegd: we kletsen zoals het ons past en doen in de praktijk gewoon wat ons het beste uitkomt.
Zo ook in Ede. Op de donderdagochtend na de verkiezingsavond zaten de politieke partijen onder voorzitterschap van burgemeester Cees van der Knaap bijeen.
Later die dag, in onderling beraad tussen de lijsttrekkers, is het unanieme besluit genomen om de SGP als grootste partij, de leiding te geven aan het informatieproces. Met als doel het vaststellen van een verkenningsronde als opmaat voor een nieuw college van wethouders, voorzien van een degelijk, maatschappelijk verantwoord en inspirerend bestuursconvenant.
D66 pakte bij die gelegenheid extra flink uit om volledige openbaarheid te eisen voor het totale onderhandelingsproces. Niks achterkamerpolitiek, gefoezel en gefrunnik buiten het schootsveld van de nieuw ontdekte burger. Transparantie was het nieuwe mantra en toverwoord van de zichzelf als liberaal ontdekte Democraten. En zo gezegd, zo gedaan.
De SGP gaf vervolgens aan, om een informateur van buiten Ede met goede bestuurlijke kwaliteit en objectiviteit voor de klus aan te trekken en de formele start van het integrale zoekproces op de maandagavond daarop te laten plaatsvinden. Een start die in alle openbaarheid in de raadszaal zou plaatsvinden. Ook dat viel in goede aarde. Geen onvertogen woord, geen kritisch commentaar. Kortom: het was goed zo.
U raadt het al. Op maandagavond maakte de Christen Unie aan het begin van de openbare sessie bekend dat het de zondagsrust samen met het CDA en nog enkele niet Christelijke partijen goed had benut om een coalitie over links in elkaar te steken.
Met als inzet een principe akkoord, een typische vakbondsterm als een deal op hoofdlijnen al in kannen en kruiken is. Weg D66 transparantie, weg goede intenties van de vorige donderdag, weg alle beloften aan burgers uit de campagneweken over nieuwe tijden met nieuw betrouwbaar gedrag van de dames en heren politici. En dat in een volgepakte raadzaal waar de bevlogen woorden van de Edese burgemeester tijdens de voorafgaande donderdagochtend sessie nog sonoor in het pluche nagalmden.
Natuurlijk komt er een nieuw College na een verplicht nummertje openbaar stoeien over aansprekend beleid, nu de stoelendans over het veiligstellen van poppetjes en posten in het afgelopen weekend tot volle tevredenheid is voltooid. En natuurlijk wordt de eerste raadsvergadering geopend met het ambtsgebed om God gunstig te stemmen en Zijn opperste en grenzeloze verbazing niet in toorn te doen ontvlammen. Want nederigheid op het juiste moment past ons moeiteloos, als we in de praktijk maar gewoon kunnen blijven doen wat ons het beste uitkomt: politiek opportunisme afleveren, weliswaar in naam van de burger, als hij er maar niet aan te pas komt, en als het vooral maar het eigenbelang van de betrokken politici dient.
En zo lijken we na een heftig verwachtingsvol theater weer voor vier jaar beland in het routine protocol van politiek bestuur met zijn eigen lege gebaren en rituelen over samen verantwoordelijkheid nemen en beleid maken. Van verveling slaapverwekkend, voor zover de politieke vertegenwoordigers ondersteund door hun ambtelijke zorgverleners, zich niet op de tonen van het visiedocument 2025 over een bruisend, levend, groen en jeugdig Ede, periodiek laten wakker kraaien, optrommelen en tot actief leven wekken.
En wie is de grote verliezer voor, van en door wie dit alles wordt gerechtvaardigd? Uiteraard is die verliezer de kiezer; de burger die niet begrijpt wat het woord transparantie hiermee van doen heeft; die zich wederom in de steek gelaten voelt, en weer voor vier jaar zijn schouders ophaalt in het hier nu van slechte tijden.
In de vale hoop en nauwelijks nog waarneembare verwachting dat over vier lange jaren heel misschien betere tijden aanbreken. Vol teleurstelling, boosheid, onverschilligheid of berusting over dit politieke theater, achter neergelaten doek. In de wetenschap dat hij er flink voor betaalt, niets van ziet en weinig waarde voor terugkrijgt. Maar wel met het ‘geluk’, dat het hem allemaal zo langzamerhand niet serieus meer boeit, en in de zekerheid, dat hij echt spannend en leerzaam politiek theater zoals de Deense serie ‘Borgen’, voor weinig geld online kan bestellen en er thuis op de bank van kan genieten.
En hoe zal het de politiek en de politici zelf vergaan?
Het bestuurlijk proces zal ongetwijfeld hier en daar hout snijden en zo nu en dan ook vruchten afwerpen. Maar hoe mooi de vergezichten ook zijn die ons als burger worden voorgespiegeld en in de gemeentelijke nota’s worden voorgezongen, de uitkomsten zullen in meerderheid voorspelbaar anders en in ambitie minder zijn. En de weg die het politieke proces de komende jaren gaat, zal zich kenmerken door polderende grilligheid en transparante grimmigheid. Vooral dat laatste.
‘Rubbish in, rubbish out’ is een gevleugelde uitspraak in de ICT wereld.
De gemeentepolitiek van Ede kan zich daar aan spiegelen. Het zij zo.
En in onze positie als burger van Ede, danken wij onze lokale politieke smaakmakers voor de transparantie waarmee zij, in strijd met de verkiezingsbeloften, in de praktijk weer gewoon zijn blijven doen wat hen het beste uitkomt.
We heffen het glas, doen onze plas en laten de politiek voor weer eens vier jaar voor wat het was.
Tenslotte: deze tekst is opgedragen aan al mijn politieke vrienden.
Antony Colijn
VVD voorzitter afdeling Ede (op persoonlijke titel)